BiB-bericht
nr. 4 - mei 2023
Dit BiB-bericht is de vierde aflevering van de digitale nieuwsbrief die behoort bij het programma Boerderij in beweging, kortweg BiB. In de nieuwsbrief wordt het programma van Boerderij in beweging gevolgd en becommentarieerd. Ook wordt vooruitgekeken naar komende bijeenkomsten.
De foto hiernaast is gemaakt door Harry Cock in de boerderij Enne Jans Heerd op de wierde Maarhuizen (Gr).
Hebt u het BiB-bericht niet ontvangen per e-mail dan kunt u zich hier aanmelden voor volgende edities:
In deze nieuwsbrief
Boerderijen zijn in beweging. Het platteland verandert. De reizende expositie Iconen van het platteland, historische boerderijen op weg naar de toekomst brengt deze veranderingen aan het licht en toont nieuwe kansen voor de toekomst. In de expositie, die van mei tot oktober door het land reist, wordt agrarisch erfgoed op een beeldende wijze uitgelicht. Zie het programma voor de locaties en de data.
Een prachtig voorbeeld van een historische boerderij met een nieuw toekomstperspectief is klooster It Westerhûs (Nijkleaster) in het Friese Hilaard, waarover hierna meer.
Iconen van het platteland
Met de reizende expositie Iconen van het platteland, historische boerderijen op weg naar de toekomst wil Boerderij in Beweging het belang van deze historische gebouwen en verhalen benadrukken. Door het verleden, het heden en de toekomst van de historische boerderij te belichten toont de expositie de kansen die agrarisch erfgoed kan bieden voor een vitaal en toekomstbestendig platteland.
De expositie is gratis toegankelijk en is van mei tot oktober te zien op vier bijzondere buitenlocaties:
- 18 mei tot 14 juni bij het Fries Landbouwmuseum, Leeuwarden (FR). Informatie
- 17 juni tot 12 juli op de Brink, Orvelte (DR). Informatie
- 15 juli tot 27 augustus in het Boerenbondsmuseum, Gemert (NB) (alleen toegankelijk na entree museum). Informatie
- 30 augustus tot 1 oktober bij Belevenisboerderij Schieveen, Rotterdam (ZH). Informatie
Naast de expositie worden op een paar locaties bijbehorende activiteiten georganiseerd door de lokale boerderijen-stichtingen. De eerste activiteit, een fietstocht langs historische Friese boerderijen, vindt plaats op zaterdag 20 mei en wordt georganiseerd door Boerderijenstichting Fryslân. Aanmelden kan via de website van het Fries Landbouwmuseum.
Hou voor meer informatie over de expositie en opkomende activiteiten deze website in de gaten. (MB)
Nijkleaster: in harmonie met het landschap
De droom ...
In 2010 begon predikantenechtpaar Hinne Wagenaar en Sietske Visser met het uitwerken van de eerste plannen voor een kloostergemeenschap in Friesland. Ze waren geïnspireerd door hun reizen naar andere leefgemeenschappen over de hele wereld en droomden ervan om dit ook in Friesland op te zetten.
... en de werkelijkheid
Met ondersteuning van bouwpastor Henk Kroes vonden Hinne en Sietske een vervallen boerderij in het Friese Hilaard. Hoewel de boerderij It Westerhûs in afgetakelde staat was, paste deze precies bij het doel dat zij voor ogen hadden. Henk Kroes vertelt dat de initiatiefnemers vanaf het begin op zoek waren naar een historische boerderij waarin het nieuwe klooster (nijkleaster) zich kon vestigen. ‘Een boerderij past bij uitstek bij de nieuwe functie van het klooster; het moest een plek zijn die karakteristiek is voor Friesland en waar stilte, rust en cultuurhistorie samenkomen zonder te detoneren met het landschap.’
De geschiedenis van de plek
De historische Friese kop-hals-rompboerderij die midden tussen de velden ligt, blijkt hiervoor de ideale locatie; niet alleen geografisch, maar ook cultuurhistorisch. Henk Kroes: ‘Vanaf het klooster kun je overal in de buurt de dorpjes zien met hun eigen terp en hun eigen kerk, dit is echt Friesland.’ Het gebied de Greidhoek toont de geschiedenis van het landschap. Toen de zee nog vrij spel had, kwam het water tot aan de boerderij en de kerken. De initiatiefnemers van Nijkleaster zijn zich bewust van deze historie en borduren hierop voort. ‘Een dijk biedt bescherming tegen de zee’, zegt Henk Kroes. ‘Wij willen ook een dijk zijn die bescherming biedt tegen het geweld van de maatschappij.’
De vorm en de functie
Boerderij en klooster komen op een bijzondere manier samen. De grote kap van de boerderij overdekt de kloostergang en in de oude kelder huist een eenvoudige kapel. Ondanks de vele veranderingen
door de nieuwe functie, blijven de historische boerderij en het erf in alles centraal staan. De kenmerkende vorm van de boerderij vormt het hart. De nieuwe bijgebouwen, bestaande uit gastenverblijven en woningen, zijn zo ontworpen dat ze van beneden schuin naar de boerderij toe oplopen. Ze zijn dus ondergeschikt aan het geheel. Ook qua kleur is het klooster zo ontworpen dat het in harmonie is met het landschap.
De verhalen
Boerderij in Beweging zet zich in voor het benutten van historische boerderijen en erven bij de grote veranderingen die op het landschap en de samenleving afkomen. Het gaat hierbij niet alleen om het behoud van de historische gebouwen, maar ook om de verhalen die eraan verbonden zijn. Dit kunnen persoonlijke verhalen zijn van de boerenfamilies die er decennialang hebben gewoond, maar ook verhalen die iets over de cultuur en de streek vertellen. Dit geldt ook voor het klooster. Henk Kroes vertelt dat een oude kaart aantoont dat er ooit een vrouwenklooster op de plek van de boerderij heeft gestaan. Ook gaat er een verhaal rond dat aan het einde van de 11e eeuw een groep nonnen is verdronken die op de zolder van de boerderij aan het slapen waren en werden verrast door het snel opkomende water uit de Middelzee. De verhalen geven de locatie een rijke historie. Het klooster is zo verbonden met het verleden en de toekomst.
Het resultaat
Het project Nijkleaster toont een van de vele functies waarvoor agrarisch erfgoed gebruikt kan worden, zonder daarbij de cultuurhistorie uit het oog te verliezen. Door de unieke eigenschappen en streekgebondenheid biedt de boerderij alle gelegenheid voor nieuwe bedrijvigheid. Alles in lijn met de historie, het landschap en de omgeving.
Nijkleaster opent op 28 mei haar deuren voor het brede publiek. Hier kun je een kamer boeken en leef je mee op het ritme van de kloostergemeenschap. Ga naar de website voor meer informatie. (MB)
.
Het boerenerf: onmisbare schakel in de verandering van het platteland
Platform Agrarisch Erfgoed op vrijdag 16 juni 2023
Het onderwerp van dit Platform Agrarisch Erfgoed is ‘het boerenerf’. De inrichting van het platteland is niet los te zien van de aanwezigheid van boerderijen, of althans de restanten van wat oorspronkelijk boerenerven waren. Nu en in de toekomst bepalen die veelal historische plekken en de daarop aanwezige gebouwen het beeld van het gebied. In de huidige en toekomstige transitie van de landbouw zullen de historische boerderijen en het omringende land mede richtinggevend zijn voor nieuw gebruik en inrichting.
De keynote-speech die de grote lijn schetst wordt gegeven door Ruut van Paridon, landschapsarchitect. De boerderijen, hun erven en het omringende land staan centraal. Het zijn echter de grote maatschappelijke vraagstukken zoals de biodiversiteit, de waterbeheersing, het grondgebruik, de huisvestingsopgave, de leefbaarheid, die het kader bieden. Ze eisen elk hun plek op in de ontwikkeling van het platteland. Hoe verhouden ze zich tot elkaar en wat blijft er in dat geweld over voor de boerenerven?
Na de pauze zijn er twee praktijkgerichte voordrachten, te geven door Ingrid Nij Bijvank, landschapsarchitect en ervenconsulent, gevolgd door Sam Janse, adviseur cultuurhistorie. De relatie van het erf met het land en haar bewoners, de kansen die nieuwe functies bieden, het behoud van het erfkarakter: dat zijn aspecten die aan de orde komen. Inspirerende voorbeelden illustreren de verhalen.
Het Platform Agrarisch Erfgoed wordt georganiseerd door Agrarisch Erfgoed Nederland (AEN) en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Het wordt gehouden in het gebouw van de RCE, Smallepad 5 in Amersfoort, begint om 13.00 uur en eindigt omstreeks 16.30 uur. De bijeenkomst is ook digitaal te volgen of op een later tijdstip terug te kijken. Aanmelden kan vanaf 25 mei. (EA)
Kom naar de beurs!
Monument 2023 op 23, 24 en 25 mei 2023
De jaarlijks terugkerende vakbeurs voor het beheer en het behoud van monumentaal erfgoed, richt zich specifiek op onderhoud, herbestemming, restauratie en verduurzaming van monumenten.
Het is een ontmoetingsplek voor professionals en monument-eigenaren op zoek naar innovatieve producten of diensten, kennis en informatie.
De beurs wordt dit jaar gehouden op 23, 24 en 25 mei, als gebruikelijk in de Brabanthallen in Den Bosch. De toegang is gratis mits aangemeld vóór 23 mei. Zie de website voor meer informatie.
Ook voor boerderij-eigenaren die op zoek zijn naar advies en praktische kennis, is Monument 2023 een prima plek om contacten te leggen met erfgoedspecialisten en ambachtelijke bedrijven.
Door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het Nationaal Restauratiefonds wordt op donderdag 25 mei de kennissessie Herbestemming in de praktijk verzorgd. Die bijeenkomst is bij uitstek voor boerderij-eigenaren interessant, onder meer omdat ook een groot herbestemmingsproject van een boerderij wordt behandeld. Het verhaal en de ervaringen van andere eigenaren bieden inspiratie. Ook de financiële mogelijkheden en die van de wet- en regelgeving worden toegelicht.
De kennissessie begint om 15.30 uur en duurt een uur. Aanmelden kan hier. (EA)
De herbestemmingsopgave in beeld
It Westerhûs (Hilaard Fr) vóór...
... en na de restauratie
Erve Scholten Linde (Rossum Ov), na...
